دهم اکتبر هر سال، روز جهانی مبارزه برای لغو اعدام به عنوان مجازاتی غیر انسانی نام گرفته است.
اعدام نوعی کیفر و اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه حق حیات از یک انسان سلب می‌شود.
ایران در میان کشورهای خاورمیانه رتبه اول را در اجرای احکام اعدام دارد و در بین کشورهای جهان پس از چین دومین رتبه را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که با توجه به جمعیت یک میلیارد و چهارصد میلیون نفری کشور چین و مقایسه نرخ اعدام، ایران رتبه اول را در اجرای مجازات اعدام کسب خواهد کرد.
سازمان های مدافع حقوق بشر هر سال در آستانه روز دهم اکتبر، بیانیه و گزارش هایی را در خصوص مجازات اعدام منتشر می کنند.
در همین راستا کانون مدافعان حقوق بشر در ایران و گزارشگران بدون مرز(RSF) با انتشار بیانیه ای مشترک از کاربران شبکه‌های اجتماعی خواستند تا در روز شنبه ۱۹ مهر، که مصادف با «روز جهانی مبارزه برای لغو اعدام» است با هشتگ «نه به اعدام» در شبکه‌های اجتماعی اعتراض خود را به مجازات غیرانسانی اعدام بیان کنند.
به نقل از گزارشگران بدون مرز(RSF)، «در بیست سال گذشته ده‌ها روزنامه‌نگار و شهروند-خبرنگار و وبلاگ‌نویس به مجازات اعدام محکوم شده‌اند. جمهوری اسلامی در ۵۰ سال گذشته بیشترین شمار احکام اعدام علیه روزنامه‌نگاران را صادر و یا اجرا کرده است.»
همچنین شیرین عبادی رئیس کانون مدافعان حقوق بشر در ایران درباره لغو مجازات غیر انسانی اعدام گفته است :« هم اکنون بیش از سی نفر در زندانهای ایران با صدور حکم اعدام روبرو بوده و در راهروی مرگ نگران اجرای این مجازات غیر انسانی هستند. مردم ایران سالها برای حذف مجازات مرگ از قوانین کیفری تلاش کرده‌اند. جامعه جهانی باید بیدرنگ به این مبارزه کمک کند.»
براساس آمار منتشر شده توسط کانون حقوق بشری نه به زندان – نه به اعدام، در طول یک سال گذشته حکم اعدام در خصوص دست کم ۳۰۸ تن در ایران اجرا شده است.
موارد صدور و اجرای حکم اعدام شامل؛ زندانیان سیاسی، زندانیان جرائم عادی، قتل، سرقت مسلحانه، تجاوز به عنف و شرابخواری بوده است.
طی یک سال گذشته از مهرماه ۱۳۹۸ تا مهرماه ۱۳۹۹، هشت زندانی سیاسی با اسامی، مصطفی صالحی در زندان اصفهان، دیاکو رسول زاده و صابر شیخ عبدالله در زندان مرکزی ارومیه، مصطفی سلیمی در زندان مرکزی سقز، نوید افکاری در زندان شیراز، هدایت عبدالله پور در یکی از پادگان های اشنویه، عبدالباسط دهانی در زندان زاهدان و شهرام بایگان در زندان تبریز اعدام شده‌اند.
بامداد روز چهارشنبه ۱۵ مرداد ماه ۱۳۹۹، حکم اعدام مصطفی صالحی که در جریان اعتراضات دی ماه سال ۱۳۹۶ در شهر کهریزسنگ از توابع شهرستان نجف آباد بازداشت شده بود در زندان دستگرد به اجرا در آمد.
حدود ساعت ۱ بامداد روز سه‌شنبه ۲۴ تیرماه حکم اعدام دیاکو رسول زاده و صابر شیخ عبدالله در محوطه زندان ارومیه به اجرا شد.
حکم اعدام مصطفی سلیمی، زندانی سیاسی کرد بامداد روز شنبە ٢٣ فروردین ۱۳۹۹، در زندان مرکزی سقز بە اجرا در آمد.
نوید افکاری از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری مرداد ماه ۱۳۹۷، صبحگاه روز شنبه ۲۲ شهریورماه ۱۳۹۹، در زندان شیراز اعدام شد.
روز چهارشنبه ۲۱ خرداد ماه، به دنبال احضار خانواده هدایت عبدالله‌پور، زندانی سیاسی کرد محکوم به اعدام، به دفتر اجرای احکام دادگاه ارومیه، اجرای حکم اعدام این زندانی سیاسی به خانوده اش اطلاع داده شده و اعلام کرده اند جسد «هدایت عبدالله‌پور» در مکانی نامشخص دفن شده است.
عبدالباسط دهانی در تاریخ ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، در زندان مرکزی زاهدان اعدام شد.
حکم اعدام شهرام بایگان در زندان مرکزی تبریز در تاریخ ۴ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، به اجرا درآمد.
در بازه زمانی مهرماه ۱۳۹۸ تا مهرماه ۱۳۹۹، حکم اعدام دست کم ۱۶ زن و ۶ کودک مجرم به اجرا درآمده است. همچنین شخصی به نام مرتضی جمالی با اتهام انتسابی «شرب خمر» در زندان مرکزی مشهد به دار آویخته شد.
بر اساس گزارش کانون حقوق بشری نه به زندان – نه به اعدام، در حال حاضر دست کم ۳۳ زندانی سیاسی و عقیدتی در صف اجرای حکم اعدام قرار دارند.
سه تن از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ محبوس در زندان تهران بزرگ با اسامی امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی صلواتی به اتهام «مشارکت در تخریب و تحریق به قصد مقابله با نظام» به اعدام محکوم شدند.
محی‌الدین ابراهیمی، شهروند کُرد محبوس در زندان ارومیه، روز شنبه ۲۸ دی ماه ۱۳۹۸، بر اساس حکم ابلاغ‌شده به وی برای بار دوم به اتهام «بغی» از سوی قاضی علی شیخ لو، رییس شعبه دوم دادگاه انقلاب ارومیه به اعدام محکوم شده است.
حیدر قربانی در بهمن ماه ۱۳۹۸، توسط شعبە یک دادگاه انقلاب سنندج، بە ریاست حسین سعیدی به اتهام های «بغی» و «همکاری و عضویت در حزب دموکرات کُردستان ایران» بە اعدام محکوم شدە و این حکم در تاریخ هشتم بهمن ۱۳۹۸، در زندان مرکزی سنندج رسما بە او ابلاغ شده است.
شاکر بهروزی زندانی سیاسی کُرد از سوی شعبە دوم دادگاه انقلاب ارومیه بە ریاست قاضی شیخ لو، به اتهام «بغی» از طریق «عضویت در حزب کومله» به اعدام محکوم شد. این حکم روز پنج شنبه ۲۰ شهریورماه ۱۳۹۹، به وکیل این زندانی سیاسی ابلاغ شد.
پنج تن از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری دی ماه ۱۳۹۶ محبوس در زندان دستگرد اصفهان به نام های محمد بسطامی، مجید نظری کندری، هادی کیانی، مهدی صالحی قلعه شاهرخی و عباس محمدی توسط شعبه دوم دادگاه اصفهان به اعدام محکوم شده اند.
محمد کشوری از بازداشتی شدگان اعتراضات آبان۱۳۹۸، محبوس در زندان خرم آباد، روز یکشنبه ۸ تیر ماه ۱۳۹۹، توسط دادگاه انقلاب به اعدام محکوم شد.
۷ زندانی عقیدتی سیاسی اهل سنت به نام های انور خضری، کامران شیخه، خسرو بشارت، ایوب کریمی، قاسم آبسته، داوود عبداللهی و برزان نصراللهی در حال حاضر در زندان رجایی شهر (گوهردشت کرج) زیر حکم اعدام به سر می برند.
علی مطیری، ناصر خفاجیان ( خفاجی)، علی خسرجی و حسین سیلاوی چهار زندانی اهل اهواز و محبوس در زندان شیبان اهواز محکوم به اعدام هستند.
حمید راست بالا، فرهاد شاکری، کبیرسعادت جهانی، محمدعلی آرایش، عیسی عیدمحمدی، تاج‌محمد خرمالی، حکیم عظیم گرگیج، عبدالرحمن گرگیج، حسین وارسته سلیمانی، ۹ زندانی سنی مذهب محبوس در زندان وکیل آباد مشهد هستند که به اتهام «بغی» توسط دادگاه انقلاب مشهد به اعدام محکوم شده اند.
با توجه به موارد ذکر شده اجرای مجازات اعدام در ایران همواره به عنوان یکی از شاخصه های مهم نقض حقوق بشر در ایران و جهان مطرح است.
در طول سالیان متمادی از جمله موارد طرح شده نقض حقوق بشر در گزارش‌های گزارشگران ویژه حقوق بشر در ایران اشاره به اجرای احکام اعدام در ایران بوده است.
قطعنامه‌های سازمان ملل متحد برای توقف مجازات اعدام به عنوان اولین قدم برای لغو کامل آن، اولین بار در سال ۲۰۰۷ و دومین بار سال ۲۰۰۸ در مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید. دبیرکل سازمان ملل نیز در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ طی گزارشی آخرین تحولات مربوط به توقف و لغو اعدام در کشورهای مختلف را به مجمع عمومی ارائه کرد. در این قطعنامه‌ها ضمن تاکید بر توقف مجازات اعدام، گفته شده مجرم، به اعتبار انسان بودن، دارای حق حیات و بسیاری حقوق دیگر است و قانونگذار و سیستم قانونگذاری، حق سلب این حقوق را از فرد به صرف مجرم بودن و ارتکاب جرم ندارد. دومین پروتکل الحاقی به میثاق بین المللی حقوق سیاسی اجتماعی درباره لغو مجازات اعدام نیز سال ۱۹۸۹ به تصویب مجمع عمومی رسید.
ایران از نخستین کشورهای امضاکننده اعلامیه جهانی حقوق بشر است اما حکومت اسلامی به اجرای آن در کشور احترام نمی گذارد. با این حال پس از گذشت نزدیک به هفتاد سال از این رویداد تاریخی، بنا به گفته ارگان های بین‌المللی حقوق بشر از جمله کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد، دیده بان حقوق بشر، سازمان عفو بین‌الملل، گزارشگران بدون مرز، جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران، رژیم اسلامی در زمینه حقوق بشر و اعدام ها بدترین و جنایت کارانه ترین کارنامه را در سطح جهانی دارد.
کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی نیز با توجه به رسالت خود سعی بر آن دارد تا همگام با سایر فعالان حوزه بشر همواره در مسیر مبارزه علیه صدور و اجرای حکم اعدام گام بردارد و از فعالان مدنی و مدافعان حقوق بشر در سرتاسر جهان می خواهد تا لغو کامل این مجازات غیر انسانی در ایران دست از تلاش و کوشش شبانه روزی برندارند.
منابع مورد استفاده در گزارش: گزارشگران بدون مرز(RSF)، کانون مدافعان حقوق بشردر ایران، کانون حقوق بشری نه به زندان – نه به اعدام
نگارنده: شتاو معزی