یک روز مانده به نوروز ۱۳۹۹، باوجود اعلام عفو زندانیان، هنوز بسیاری از زندانیان سیاسی در بند هستند. نازنین زاغری و چند فعال کارگری به مرخصی آمدند ولی تکلیف بقیه زندانیان چیست؟ همزمان ۴ فعال حقوق زنان باید به زندان بروند.
با وجود آزادی تعداد انگشت‌شماری از زندانیان سیاسی و فعالان کارگری در سایه ترس از ابتلا به کرونا، خانواده‌های زندانیان سیاسی و عقیدتی هنوز چشم انتظار آزادی و مرخص شدن عزیزان خود هستند. علی‌رغم ادعای مقامات قوه قضائیه، عفو زندانیان شامل حال بسیاری از زندانیان نشده است.
به نقل از دویچه وله فارسی، در روزهای اخیر در ایران اعلام شده که زندانیان مشمول عفو شده‌اند. این عفو که استثناهای بسیاری دارد، شامل زندانیان سیاسی و عقیدتی با محکومیت کمتر از ۵ سال هم می‌شود. همچنین قوه قضائیه گفت زندانیانی که در اسفندماه به مرخصی رفتند، به زندان بازنمی‌گردند. اما هنوز به درستی مشخص نیست که آیا همان اندک زندانیان سیاسی آزادشده هم نباید به زندان بازگردند.
سخنگوی قوه قضائیه، عفو زندانیان که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران با آن موافقت کرده را رویه سالیانه قوه قضائیه در آستانه نوروز و “درک شرایط فعلی” و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا اعلام کرده است.
تازه‌ترین آمار وزارت بهداشت تا نیمروز چهارشنبه ۲۸ اسفند (۱۸ مارس) نشان می‌دهد تاکنون ۱۷ هزار و ۳۶۱ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده، یکهزار و ۱۳۵ نفر فوت کرده و پنج هزار و ۷۱۰ نفر هم بهبود یافته‌اند. تنها در ۲۴ ساعت گذشته ۱۴۷ نفر در ایران جان خود را به دلیل ابتلا به کرونا از دست داده‌اند. شمار قربانیان یک روز قبل ۱۳۵ نفر بود.
آزادشدگان روزهای اخیر
روز سه شنبه ۲۷ اسفند و ساعاتی بعد از اعلام خبر عفو زندانیان سیاسی که جمهوری اسلامی آنها را “محکومان جرائم امنیتی” می‌خواند، نازنین زاغری، شهروند ایرانی‌بریتانیایی، با پرداخت وثیقه و البته با “پای‌بند الکترونیکی” به مرخصی آمد. به گفته آقای رتکلیف، همسر نازنین زاغری، “او اجازه ندارد از ۳۰۰ متری خانه پدر و مادرش دورتر برود”.
خانواده خانم زاغری نگران ابتلای او به بیماری کووید-۱۹ در زندان هستند و آقای رتکلیف، پیشتر از دولت بریتانیا خواسته بود برای آزمایش تشخیص ابتلای همسرش، از دولت ایران درخواست آزمایش کند.
مهدی حاجتی، عضو شورای شهر شیراز، محمدحسین کروبی، فرزند مهدی کروبی از رهبران جنبش سبز، ضیا نبوی و شهناز اکملی از دیگر زندانیان و فعالان سیاسی هستند که در روزها و هفته‌های اخیر از زندان آزاد شده‌اند.
مهدی حاجتی، عضو سابق شورای شهر شیراز، بعد از شش روز بازداشت در زندان شیراز و با سپردن وثیقه، از زندان به مرخصی آمد. به گزارش “پایگاه خبری اول فارس”، حاجتی گفته است که پرونده جدیدی علیه او با اتهام “اقدام علیه نظام و نشر اکاذیب” تشکیل شده است.
پیشتر مسعود رضایی، نماینده شیراز در مجلس، گفته بود که با توجه به شیوع کرونا در زندان‌ها، بازداشت آقای حاجتی اقدام درستی نبوده است.
ضیا نبوی، فعال دانشجویی و شهناز اکملی نیز روز دوشنبه ۱۲ اسفند به طور موقت از زندان آزاد شدند. شهناز اکملی، مادر مصطفی کریم‌بیگی است که در اعتراضات انتخاباتی ۸۸ کشته شد و خانم اکملی به دلیل “دادخواهی‌های رسانه‌ای” به یک سال زندان محکوم شد.
به گزارش وبسایت سحام نیوز، روز سه شنبه ۲۷ اسفند، همچنین محمدحسین کروبی با پرداخت وثیقه‌ای به مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان، بعد از دو ماه بازداشت از زندان اوین آزاد شد.
محمود بهشتی لنگرودی، عضو کانون صنفی معلمان ایران، و عبدالرضا کوهپایه، از محکومان پرونده زیست‌محیطی هم از معدود زندانیانی هستند که با شیوع کرونا به مرخصی آمده‌اند.
آزادی موقت ۲ زندانی اهل تسنن
دو نفر از محکومان سیاسی و عقیدتی اهل تسنن هم در روزهای اخیر آزاد شده‌اند.
خبرگزاری حقوق بشری هرانا به نقل از “کمپین فعالین بلوچ”، گزارش کرد که دو روحانی اهل سنت به نام‌های عبدالحی آرامش و سعید آرامش، از روحانیان اهل سنت محبوس در زندان بندرعباس، در پی شیوع ویروس کرونا به صورت موقت از این زندان آزاد شدند. این روحانیان با حکم دادگاه انقلاب بندرعباس، هر یک به تحمل ۵ سال حبس محکوم شده‌اند.
انتقاد از “گلچین کردن زندانیان”
مهدی محمودیان، فعال حقوق بشر با انتقاد از دست چین کردن تعداد اندکی زندانی سیاسی و اعزام آنها به مرخصی گفته بود که حکومت به چند زندانی سیاسی مرخصی داده است تا دهان رسانه‌ها را ببندد.
او در گفتگو با انصاف‌نیوز، اضافه کرده بود: «… در هر جریانی یک سرشناس را آزاد کردند. به طور مثال مادر مصطفی کریم‌بیگی را که یک سال حکم داشت آزاد کردند، فقط برای اینکه بگویند یک خانم را آزاد کردیم یا مثلا ندا ناجی از فعالان کارگری آزاد شد در صورتی که از یک ماه قبل وثیقه را گذاشته بود و آماده بود؛ عملا زندانیان سیاسی را فقط گلچین شده به تعداد اندکی مرخصی دادند در حالی که اصل زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان هستند، به ویژه در شهرستان‌ها.»
رئیس قوه قضائیه طی دو بخشنامه در اسفندماه با هدف کنترل وضعیت بهداشتی زندان‌ها، شرایط و ضوابطی را برای اعطای مرخصی به زندانیان اعلام کرده بود که عمدتا شامل زندانیان مالی و زندانیان با محکومیت کمتر از ۵ سال شده است.
سختگیری و مانع‌تراشی زندان‌ها
خبرگزاری حقوق بشری هرانا در گزارشی نوشت که مسئولان برای مرخصی زندانیان سیاسی “سختگیری مضاعفی” دارند و جدای از آن “مسئولان قضایی یا سازمان زندان‌ها در روند اداری مرخصی برخی زندانیان عقیدتی مانع تراشی‌های فراقانونی می‌کنند”.
در روزهای اخیر، تعدادی از زندانیان سیاسی، فعالان مدنی و معترضان آبان ۹۸ در اعتراض به عدم موافقت مقامات قضایی با آزادی موقت و مرخصی آنها، دست به اعتصاب غذا زده‌اند.
نسرین ستوده، حقوق‌دان و فعال حقوق بشر، دوشنبه ۲۶ اسفند (۱۶ مارس)، با انتشار یک بیانیه و در اعتراض به ممانعت مسئولان از آزادی زندانیان سیاسی، اعتصاب غذا کرد. او گفته است: «نهادهای نظامی و اطلاعاتی که با تحمیل مدیریت‌های ستیزه‌جویانه‌شان، امنیت کشور را برهم زده‌اند، همچنان بر ادامه حبس زندانیان سیاسی در شرایط پرمخاطره کنونی اصرار می‌ورزند».
اعتصاب غذای رضوانه احمدخانبیگی، فعال مدنی، در بند زنان زندان اوین نیز همچنان ادامه دارد. علت اعتصاب غذای او که از روز ۲۶ اسفند شروع شده، اعتراض به عدم اعطای مرخصی است.
هرانا به نقل از منابع خود گزارش داد که “دو نفر از نگهبانان بند زنان زندان اوین از ۱۰ روز قبل به دلیل مشکوک بودن به ابتلا به ویروس کرونا از آمدن به سر کار منع شده‌اند”.
بلاتکلیفی دراویش، فعالان مدنی و محیط‌زیستی
هنوز تعداد زیادی از فعالان مدنی و دانشجویی در میان زندانیان آزادشده دیده نمی‌شوند. گزارش نهادهای حقوق بشری نشان می‌دهد که دستکم سه نفر از فعالان دانشجویی با نام‌های علی حقیقت‌جوان، امیرحسین علی‌بخشی و فروزان یزدانی‌پور که قبل از ضیا نبوی دستگیر شده‌اند، هنوز در بازداشت هستند.
اعتماد آنلاین در گزارشی، شرایط استفاده از مرخصی برای فعالان محیط‌زیست، دراویش و فعالان مدنی زندانی در ایران را با توجه به “اتهام‌های امنیتی” آنها سخت ارزیابی کرد.
اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه، دیروز مدعی شد “نیمی‌از زندانیان امنیتی” و در مجموع ۸۵ هزار زندانی از مرخصی استفاده کردند؛ موضوعی که خبرگزاری دولتی “ایرنا”، آن را “بی‌سابقه” توصیف کرده است.
مرخصی‌های گفته شده مقامات قوه قضائیه اما شامل دراویش زندانی و نیز هشت فعال محیط‌زیستی که از بهمن ۹۶ بازداشت شدند و تا کنون به مرخصی نرفته‌اند، نشده است.
سام رجبی، یکی از این فعالان محیط‌زیستی زندانی در اوین، به نوشته خواهرش، کتایون رجبی، مشکوک به ابتلا به کرونا بوده و او را از زندان اوین به بیمارستان طالقانی تهران منتقل کردند.
محمدحسین آقاسی، وکیل سام رجبی، دیروز سه شنبه ۲۷ اسفند در گفت‌وگو با سایت “انصاف نیوز” گفته بود که مسئولان بهداری زندان با وجود اینکه مشکوک بوده‌اند موکل وی به ویروس کرونا مبتلا شده است، با این حال این زندانی بیمار را به بند عمومی منتقل کردند.
هرانا ساعتی پیش گزارش داد که آقای رجبی، امروز چهارشنبه ۲۸ اسفند، پس از منفی اعلام شدن نتیجه آزمایش کرونا و اعلام ابتلایش به آنفلوآنزا از بیمارستان به زندان اوین بازگردانده شد.
اجرای حکم زندان ۴ فعال حقوق زنان
در تازه ترین اقدام قوه قضائیه چهار فعال زنان به نام‌های ناهید شقاقی، اکرم نصیریان، مریم محمدی و اسرین درکاله، چهار فعال حقوق زنان طی احضاریه‌ای جهت اجرای حکم حبس فراخوانده شدند.
هرانا با انتشار این خبر، نوشت که براساس ابلاغیه‌ای که روز شنبه ۲۴ اسفندماه با پست الکرونیکی به این فعالان ابلاغ شده، آنها باید تا روز ۲۹ اسفندماه ۹۸ خود را به واحد اجرای احکام دادسرای عمومی و انقلاب تهران معرفی کنند.
این فعالین پیشتر توسط دادگاه انقلاب تهران مجموعا به ۱۶ سال و هشت ماه حبس تعزیری محکوم شده بودند. این حکم نهایتا با عدم اعتراض به رای صادره برای هر یک با ۹ ماه کاهش به دو سال و سه ماه حبس تعزیری کاهش یافت.
حکم زندان این فعالان در حالی اجرا می‌شود که بر اساس بخشنامه هفته گذشته رئیس قوه قضائیه ایران، مقامات قضایی می‌توانند در شرایط کنونی شیوع کرونا، روند احضار، بازداشت و اجرای احکام را با رعایت مواردی، به تعویق بیندازند.
سرنوشت مبهم زندانیان دوتابعیتی
جاوید رحمان، گزارشگر حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، هفته پیش از مسئولان جمهوری اسلامی خواسته بود تا در روند مرخصی و آزادی موقت زندانیان، تبعیضی صورت نگیرد.
او همچنین خواستار آزادی زندانیان موسوم به “دوتابعیتی” در ایران شده بود. اکنون به غیر از نازنین زاغری، دیگر زندانیان دوتابعیتی از جمله فریبا عادلخواه، پژوهشگر ایرانی‌فرانسوی، رولان مارشال، همکار فرانسوی خانم عادلخواه، باقر و سیامک نمازی همچنان در زندان هستند.
مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا، روز سه‌شنبه ۲۷ اسفند به خبرنگاران گفت که ایران در حال بررسی آزادی آمریکایی‌های زندانی در این کشور است. او بار دیگر از تهران خواست تا آنها را آزاد کند.
نگارش: شتاو معزی