گزارش‌ها از ترکیه حاکی است که بیمه درمانی پناهجویان و پناهندگان ایرانی ساکن این کشور از سوی اداره مهاجرت شهرهای محل سکونت آنها قطع شده‌است.
اداره مهاجرت که وظیفه رسیدگی به پرونده‌های پناهجویان را در دست دارد، پیش از این در موارد معدودی، بیمه برخی افراد که به ظن خودشان بضاعت مالی داشتند را قطع می‌کرد، اما اینبار خبر رسیده که “بیمه درمانی بیشتر پناهجویان قطع شده یا دیگر تمدید نشده‌است”. این موضوع منجر به بروز نگرانی‌های زیادی در میان پناهجویان، به خصوص آن‌هایی که در خانواده خود بیمار دارند یا وضعیت مالی خوبی ندارند، شده‌است.
برخی پناهجویان ایرانی به کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی، خبر داده‌اند که بیمه درمانی‌شان که پیش‌تر جزو خدمات درمانی-بهداشتی آنها محسوب می‌شده، پس از مراجعه به اداره مهاجرت برای تمدید اوراق هویتی و کارت شناسایی (کیملیک) قطع شده‌است.
سازمان ملل متحد در ترکیه بخش زیادی از وظایف خود از قبیل ثبت‌نام، رسیدگی به پرونده‌ها، مصاحبه‌ها و … را به اداره مهاجرت شهرهای مختلف ترکیه واگذار کرده. موضوعی که به گفته فعالان حقوق پناهجویی به رفتارهای سلیقه‌ای و تضییع حقوق ابتدایی پناهجویان از جمله قطع بیمه درمانی منجر شده‌است. سازمان ملل متحد در پاسخ به پیگیری‌های صورت گرفته پناهندگان، تا این لحظه پاسخی قانع کننده نداده‌است. از سوی دیگر منابع کمپین تایید کردهاند؛ “اداره‌های «آسام» که شعبه‌های وابسته به سازمان ملل در ترکیه هستند نیز در پیگیری‌های به عمل آمده مسئولیت این تصمیم را به اداره مهاجرت شهرهای ترکیه واگذار کردهاند.”
منابع مطلع به کمپین می‌گویند: «اداره مهاجرت هر شهر در شرایط کنونی این امکان را دارد که با توجه به قدرتی که دارد، پناهجویان را تحت فشار بگذارد یا تغییراتی را با توجه به منفعت کشور خود از نظر سیاسی-اقتصادی یا دلایل امنیتی در روند رسیدگی به پرونده‌های پناهجویان اعمال کند، در حالی که این تغییرات می‌تواند منجر به نقض اساسی حقوق اولیه هر انسانی شود. خصوصا که پناهجو و در کشوری غریب باشد.»
پیش از این بارها از طرف فعالان حقوق پناهجویی هشدار داده‌‌شده‌بود که دولت ترکیه با صلاحیتی که در روند رسیدگی به پرونده‌های پناهجویان پیدا کرده، فشار بر پناهندگان بیشتر شده، حتی در پاره‌ای از موارد به اخراج پناهجویان یا صدور حکم ترک خاک شده‌است.
در این وضعیت اگر پناهجویی به هر دلیل دچار مشکل شود، سازمان ملل دیگر پاسخگوی نیازهای وی نیست و در نهایت اداره مهاجرت با اختیاراتی که دارد می‌تواند در خصوص فرد پناهجو تصمیم‌گیری کند.
ارائه بیمه درمانی و استفاده از خدمات درمانی-بهداشتی در مراکز دولتی تا پیش از این موضوع از جمله مواردی بود که پناهجویان از آن بهره می‌بردند، اما به گفته فعالان حقوق پناهجویی در ترکیه بیمه درمانی پناهندگان و پناهجویان ایرانی و افغانی ساکن این کشور طی هفته‌های اخیر در بیشتر شهرها قطع شده‌است.
یکی از پناهجویان ساکن «بوردور» در این خصوص به کمپین می‌گوید: «در این شهر بیمه‌ها قطع شده، این موضوع را زمانی که برای تمدید کارت شناسایی (کیملیک) رفته‌بودیم متوجه شدیم و این به این معناست که بیمه‌ها از چند هفته پیش‌تر قطع شده‌اند.»
از شهر دنیزلی نیز خبر رسیده: «ما شهر دنیزلی هستیم و بیمه ما را هم بسته‌اند (تمدید نکرده‌اند). دوستانم رفته بودند برای تمدید کیملیک، به آنها گفته شد که دیگر امکان استفاده از بیمه را ندارند.»
«علی» از شهر «افیون» می‌گوید: «در این شهر بیشتر از یک‌سال است که بیمه‌ها قطع شده‌اند و اصلا این شهر انگار از همه شهرها وضعیتش بدتر است.»
پناهجوی ساکن «اسپارتا» به کمپین خبر داده: «سلام، من در اسپارتا هستم، روز ۲۴ ژانویه بیمه من فعال شد.
من سرطان دارم و همان روز در بیمارستان بستری شدم و مشکلی نبود اما چندی پیش که می‌خواستیم از بیمارستان تامین دارو کنیم، گفتند بیمه شما بسته شده و باید خودتان به هزینه شخصی دارو را تامین کنید و متاسفانه دارویی که باید برای بیماری سرطان من استفاده شود، هر کدام ۱۲ هزار لیر است و سه تا از این داروها را باید نهایتا تا فردا استفاده کنم. به گفته دکتر، ما این را به اداره مهاجرت اعلام کردیم ولی در پاسخ به ما گفتند که سیستم مشکل دارد و چند روز زمان می‌برد تا وصل شود. با اداره آسام در آنکارا تماس گرفتیم و گفتند که اداره مهاجرت این اختیار را دارد که بیمه‌ها را وصل یا قطع کند. اما در نهایت در مقابل اصرار من به خاطر وضعیت خاصم گفتند به سازمان ملل اطلاع خواهیم داد، اما انگار اصلا برای آنها مهم نیست که گرفتار چه سرنوشتی شویم.»
«ترانه» که در مصاحبه سازمان ملل نیز به عنوان پناهنده پذیرفته شده اینطور به کمپین گفت: «حدود شش ساله با ۶ فرزندم در ترکیه هستم قبولی سازمان ملل را دارم و در انتظار رسیدن به مرحله کشوری هستم. ۳ فرزند بیمار دارم، پسرم تومار مغزی دارد و یک دخترم ناراحتی کلیه! دختر کوچکم نیز به دلیل استرس تمام موهای سر و ابروهایش ریخته. باور کنید کم آورده‌ایم. لطفا برای ما کاری بکنید. به خدا ما انسانیم.»
«سیاوش» ساکن یکی از شهرهای ترکیه در خصوص قطع بیمه‌ها گفته‌است: «نه اجازه کار داریم و نه مجوز خروج از شهر، نه بیمه، نه کمک‌های سازمان ملل! گناه ما چیه!؟ سالهاست منتظر خبری خوش هستیم. به امید کمک سازمان ملل نشسته‌ایم. از سازمان ملل تقاضای رسیدگی داریم. رسما حکم مرگ ما و فرزندانمان را صادر کردهاند. ما فراموش شدگان تاریخیم!»
«شهره» در این مورد نظر می‌دهد: «هدف ترکیه برای گرفتن مسئولیت پناهجویان از سازمان ملل و قبول آن فقط بخاطر اهداف مالی بوده‌است و سرنوشت پناهجو و پناهنده ذره‌ای برای آنها اهمیت ندارد و فقط بودجه‌ای که به‌طور مستقیم از سازمان ملل و اتحادیه اروپا دریافت می‌کنند برای آنها مهم است و در واقع پناهنده‌ها مهره‌ای هستند برای اهداف مالی ترکیه.»
از شهرهای «نیده»، «اوشاک» و «بالیکسیر» نیز خبر رسیده که بیمه‌ها مسدود شده‌اند؛ «نسترن» می‌گوید: «من بالیکسیر هستم، دکتر برای یک معاینه ساده از من ۵۰ لیر گرفت و ۹۸ لیر هم بابت یک بسته کپسول و یک بسته قرص باید می‌پرداختم که به دلیل وضعیت بد مالی نتوانستم بگیرم. بله اینجا در این شهر هم بیمه‌ها قطع شده‌اند.»
فعالان حوزه پناهندگی سعی دارند با برگزاری یک توفان توییتری در روز یک‌شنبه ۲۰ بهمن‌ماه ۹۸ ساعت ۱۹:۳۰ به وقت تهران اعتراض خود را با هشتگ «#RestoreHealthCare2Refugees» به قطع شدن بیمه‌های درمانی پناهجویان ایرانی و افغانی نشان دهند.
پناهجویان و پناهندگان از همه نهادها و رسانه‌های بین‌المللی خواسته‌اند که صدای آنها را به مجامع حقوق بشری و مقامات دیگر کشورها برسانند. آنها همچنین از سازمان ملل متحد و کمیساریای عالی پناهندگان (UNHCR) می‌خواهند که نسبت به این موضوع بی‌تفاوت نبوده و وارد عمل شود.
پناهجویان و پناهندگان ایرانی ساکن ترکیه خبر داده‌اند که اداره مهاجرت که روند رسیدگی به پرونده‌ها را در دست گرفته، #بیمه_درمانی پناهندگان را تمدید نکرده‌است.
پناهجویان ایرانی نسبت به این موضوع اعتراض دارند.
صدایشان باشیم:#IranianRefugeesInTurkey #Resettlement4Iranian https://t.co/7b0faVPpjo— کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی (@kampainhr) February 8, 2020
بیشتر پناهندگان ساکن ترکیه طی مصاحبه‌های مختلف و گفتگوهایی که پیش‌تر در کمپین منتشر شده، عدم رسیدگی به وضعیت خود را حادترین مسئله‌شان می‌دانند. در کنار این عدم رسیدگی به پرونده‌ها، مشکلات دیگر را نیز اضافه کنید.
آنها می‌گویند: “با مشکلاتی مثل بی‌کاری، گرسنگی، بیماری و … کنار می‌آیند، اما زمانی که به مدت طولانی با همین مسائل سر کنند، دیگر گذران زندگی سخت و گاه غیرممکن می‌شود.”
پناهجویان و پناهندگان در ترکیه ماه‌هاست؛ سعی دارند با هشتگ‌های “#IranianRefugeesInTurkey” و ”#Resettlement4Iranian” صدای خود را به کشورهای پناهنده پذیر برسانند، با این حال رسیدگی به پرونده‌های ایرانیان از اولویت سازمان ملل متحد و کشورهای پناهندهپذیر خارج شده‌است و پناهندگان کمی برای اسکان به کشور سوم اعزام می‌شوند.
بیشتر پناهندگان و پناهجویانی که در ترکیه بسر می‌برند، بر این باورند: “از زمانی که کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) بخشی از وظایف خود را به اداره مهاجرت ترکیه سپرده، وضعیت آنها به مراتب بدتر شده‌است.”
پیش‌تر، پناهجویان پس از ثبت درخواست خود در دفتر سازمان ملل «آسام» در آنکارا مورد مصاحبه‌ای کوتاه قرار می‌گرفتند و بعد از گذشت حدودا دو سال “گاهی بیشتر”، مصاحبه بعدی (مصاحبه اصلی) با آنها صورت می‌گرفت و در صورت قبولی و داشتن شرایط لازم، در این مرحله، پرونده آنها به بخش کشوری یا اسکان برای کشور سوم (کشور امن) فرستاده‌می‌شد که از ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۸ (۱۹ /شهریور) روند ثبت‌نام پناهجویان به اداره مهاجرت ترکیه سپرده شده و فرد پناهجو به محض ورود به ترکیه در یکی از شهرهای این کشور در پلیس اداره مهاجرت نام خود را ثبت کرده و سپس مراحل بعدی مانند دادن وقت مصاحبه و … را طی می‌کند.
فعالان حقوق پناهندگان در ترکیه نگران هستند؛ دولت ترکیه با صلاحیتی که به دست آورده، روند اخراج پناهندگان را سرعت ببخشد و رسیدگی جدی به پرونده‌ها صورت نگیرد.
این سازمان در ترکیه اعلام کرده که اداره مهاجرت ترکیه مسئولیت بررسی پرونده‌های حمایت بین‌المللی را نیز بر عهده خواهد داشت.
هر چند کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل گفته “به فعالیت‌های حمایتی خود از جمله ارائه خدمات مشاوره به پناهندگان ادامه خواهد داد” با این حال این اقدام سازمان ملل، نگرانی‌های زیادی را برای پناهندگان در ترکیه به وجود آورده است.
پناهجویان در ترکیه با معضلات بسیاری مواجه هستند. از جملە مشکلات پناهجویان، آیندە نامشخص است، تا جایی که حتی کسانی با پذیرفته شدن کیس پناهندگی از کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد یا پلیس مهاجرت با بلاتکلیفی طولانی روبرو هستند و سالهاست در شرایط بدی زندگی می‌کنند.
به گفته برخی از پناهندگان در سال‌های اخیر، “مشکلات اقتصادی و گرانی بی‌سابقه پس از کودتای نافرجام در ترکیه”، گذران زندگی را دشوارتر از پیش کرده‌است و از سوی دیگر طولانی شدن پروسه رسیدگی به پرونده‌های پناهندگان، به‌خصوص بعد از قبولی در مصاحبه و عدم رسیدگی برای ارجاع این نوع پرونده‌ها به بخش کشوری جهت انتقال به کشور امن و آینده نامعلوم، باعث اختلال در زندگی بسیاری از پناهندگان شده است.
برخی کارشناسان و فعالان حقوق بشر در امور پناهندگان معتقدند که جنگ‌هایی که در سال‌های اخیر در خاورمیانه رخ‌داده است و افزایش جمعیت پناهندگان مرتبط با آن، یکی از علل عدم انتقال سریع پرونده‌ها به کشور سوم است و از سوی دیگر برخی از کشورهای پناهندهپذیر مانند آمریکا، کانادا و استرالیا با تغییر سیاست‌های خود در عدم پذیرش پناهنده، عملا این راه را برای پناهندگان از پیش دشوارتر کردهاند.
در بخش اخبار پناهجویان در این قسمت می‌توانید، از وضعیت پناهجویانی که در ترکیه، یونان، صربستان یا نقاط دیگر دنیا به سر می‌برند، با خبر شوید.
گزارش: «داریوش عدیم»