گزارشگران بدون مرز با انتشار بیانیه ای اقدام‌های سرکوب‌گرانه مسوولان جمهوری اسلامی ایران را علیه روزنامه‌نگاران و شهروند خبرنگاران محکوم کرد. این سازمان غیردولتی با انتقاد از وضعیت آزادی مطبوعات در ایران گفت که در دو دهه گذشته “دستکم ۳۵۰ رسانه توقیف شده است و بیش از ۸۰۰ روزنامه‌نگار و شهروند خبرنگار احضار، بازداشت و بازجویی شده اند”.
این سازمان مدافع آزادی مطبوعات افزوده است که در دو دهه اخیر، همچنین در ایران “بیش از ۵۰۰” روزنامه‌نگار و شهروند خبرنگار “محاکمه و به حبس‌هایی از ۳ ماه تا ۱۹ سال زندان محکوم شده‌اند”.
گزارشگران بدون مرز این آمار را در بیانیه ای در مورد کارنامه آزادی مطبوعات در ۳۹ سال حکومت جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده است. متن کامل بیانیه این نهاد مدافع آزادی بیان را در ادامه بخوانید:
۳۹ سال است که جمهوری اسلامی با سرکوب نظامند آزادی اطلاع‌رسانی، سخت‌گیری تام و تمامی برای مهار اطلاع‌رسانی در ایران بکار می‌گیرد. تا امروز آماری درستی از روزنامه‌نگاران بازداشت و محاکمه و زندانی شده، در سال‌های نخست پس از انقلاب، و به ویژه در سال‌های سیاه شصت به شکل رسمی اعلام نشده‌اند. گزارشگران بدون مرز (RSF) تنها توانسته است شمار بسیاری از این آزارگری‌ها را از تاریخ به ریاست جمهوری رسیدن محمد خاتمی در سال ۱۳۷۷ تا این روز شمارش کند. اینگونه می توان گفت دستکم ۳۵۰ رسانه توقیف شده است و بیش از ۸۰۰ روزنامه‌نگار و شهروند خبرنگار احضار، بازداشت و بازجویی و بیش از ۵۰۰ تن از آنها محاکمه و به حبس‌هایی از سه ماه تا ۱۹ سال زندان محکوم شده‌اند. یادآور می‌شویم که همه این روزنامه‌نگاران از حقوق قانونی خود در برابر بازداشت و محاکمه محروم بوده‌اند. همچنین میلیون‌ها صفحه اطلاعات آزاد و مستقل بر روی اینترنت سانسور شده است. اینگونه امروز در ایران و در پی سرکوب نظام‌مند رسانهها و روزنامه‌نگاران این شهروندخبرنگاران هستند که مرکز مبارزه برای اطلاع‌رسانی آزاد و تغییری دمکراتیک هستند.
در کشوری که علی خامنه‌ای رهبرش، آن را « آزادترین کشور جهان» معرفی می‌کند. در ۳۹ سال گذشته، آزارگری‌های امنیتی و قضایی به هیچ رسانه‌ی مستقلی امکان ادامه‌کاری نداده است. از اردیبهشت ١٣٧٩ علی خامنه‌ای با «پایگاه دشمن خارجی در داخل کشور» خواندن رسانهها، جنگی همه جانبه علیه رسانه‌های اصلاح‌طلب آغاز کرد، که همچنان قربانی می‌گیرد. با وجود مقاومت و پرداخت هزینه‌ای سنگین، اما این رسانهها امکان و ابزار انجام وظیفه خود یعنی اطلاع‌رسانی آزاد و مستقل را از دست داده‌اند. آخرین ضربه در تحکیم قانون‌های آزادی ستیز و سانسور بیشتر، دولت جمهوری اسلامی لایحه سازمان نظام رسانه‌ای جمهوری اسلامی را آماده کرده است. این قانون افزون بر کم‌داشت‌های حقوقی و ناکارایی آن برای جامعه ایران، اما می‌خواهد روزنامه‌نگاران را نیز به کارمندان دولت تبدیل دهد.
در این مدت سرکوب آزادی اطلاع‌رسانی در مرزهای کشور محدود نمانده است. نظام همواره به بزک کردن چهره‌اش در جهان توجه داشته است و اینگونه رسانه‌های جهانی نیز قربانی سرکوب و سانسور شده‌اند.
رسانش روایت رسمی
بنا بر فهرست انتشار یافته بر روی پایگاه رسمی وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ایران ۱۵۵ رسانه از ۳۵ کشور جهان دفتر رسمی و ۳۰۵ خبرنگار خارجی حضور دارند. بنا بر همین فهرست در میان ۷۵ رادیو و تلویزیونی که حضور رسمی در ایران دارند ( در اصل شمار آنها کمتر است چرا که در این فهرست بخش‌های زبانی برخی رسانه به شکل مستقل شمارش شده‌اند، به مانند فرانس ۲۴ و یا الجزیره ) ۱۵ رسانه تنها متعلق به عراق و لبنان است و به مانند المنار و یا المیادین دو شبکه‌ی تلویزیونی حزب‌الله و یا التجاه و ال فرت شبکه‌های شیعه عراقی، از سوی جمهوری اسلامی حمایت مالی می‌شوند.
همچنین بنا بر این فهرست ۱۴ خبرگزاری جهانی در ایران مشغول به کار هستند. اما به غیر از آسوشیتدپرس، خبرگزاری فرانسه و ایتار تاس، بقیه متعلق به کشورهای اسلامی و چند کشور نزدیک به نظام هستند.
اتجادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی که جمهوری اسلامی مؤسس و تأمین کننده منبع مالی آن است، از عضویت ۲۱۰ رسانه . از ۳۵ کشور جهان تشکیل شده است. شماری از انها همان رسانه‌هایی هستند که بعنوان رسانهها و خبرنگاران خارجی در کشور معرفی شده‌اند. این در حالی است که منابع مالی آنها نیز از سوی نظام تأمین می‌شود. این رسانهها با رسانش پروپاگاندای رسمی نظام، شبکه‌ای جهانی از خبر برساخته (fake news ) در خدمت سرکوب آزادی اطلاع‌رسانی را تشکیل داده‌اند.
دیگر رسانه‌های خارجی حاضر در کشور به شدت تحت فشار و زیر نگر داشت هستند. یکی از همکاران سابق خبرگزاری فرانسه که نمی‌خواهد نامش فاش شود به گزارشگران بدون مرز در این باره می‌گوید:« این کنترل گاه با گماردن خبرنگاری از سوی مقامات امنیتی در رسانه انجام می‌شود و برای خبرچینی از همه کارهای که در دفتر انجام می‌شود. و یا با تهدید مستقیم خبرنگاران خارجی، موارد زیادی بوده است که خبرنگاران خارجی که تحمیل سانسور را نپذیرفتنند، به اعمال منافی اخلاق متهم و به زندان تهدید شدند.»
از تاریخ ١٠ فروردین ١٣٩١ که مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز فعالیت خبرنگاران خبرگزاری رویترز را به بهانه انتشار گزارشی با “عنوان غلط” و « تبلیغ علیه نظام» لغو کردند، این خبرگزاری در ایران دفتر ندارد. برخی از خبرهای این خبرگزاری با تفاوت و استقلال بیشتری نسبت به دیگر رسانه‌های حاضر در کشور تهیه می‌شوند. رسانه‌های حاضر در ایران که با خطر لغو مجوز کارشان و یا آزار‌گری، تهدید به تعقیب قضایی روزمره روبرو هستند، چاره‌ای جز خود سانسوری ندارند.
انتخاب خبرنگار «خوب»
خبرنگاران رسانه‌های خارجی – به غیر از کشورهای اسلامی- حاضر در کشور یا گزارشگران دائم هستند و یا خبرنگارانی که برای تهیه گزارش به کشور سفر می‌کنند. برای هر دو گروه از سال‌ها پیش نظام ترجیح می‌دهد که این خبرنگاران دو ملیتی باشند. اینگونه هم کنترل بیشتری بر آنها دارد تا از خط‌های قرمز عبور نکنند و هم با توجه به ملیت ایرانی‌شان هر زمان که خواستند می‌توانند آنها را به «جاسوسی» متهم کند.
باید یادآوری کرد قانون در ایران داشتن ملیت دیگر را به رسمیت نمی‌شناسد. در سال‌های اخیر بسیاری از خبرنگاران به اتهام همکاری با «دول خارجی» و « جاسوسی» بازداشت و زندانی شده‌اند، در این باره می‌توان از پرونده سازی علیهرکسانا صابری و جیسیون رضاییان نام برد.
خبرنگار سابق یکی از رسانه‌های جهانی به گزارشگران بدون مرز می‌گوید:« دو روز پس از تحویل دادن مدارکم به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برای دریافت مجوز، از شماره‌ای ناشناس با من تماس گرفتند، تا برای صحبت کردن در باره وضعیتم به یکی از هتل‌های معروف تهران بروم. با آنکه می‌دانستم برادران اطلاعات هستند، باز کیستی فرد را پرسیدم ولی پاسخ نداد. در هتل دو نفر منتظرم بودند. مودبانه به من فهماندند، باید همه خطوط قرمزی را که انها می‌گویند، رعایت کنم. در یک کلام وضعیت را نباید بد نشان دهم. و البته گاهی هم آنها برای من مطالبی می‌فرستند تا در مقاله‌هایم بگذارم. بی‌طرفی و تعادل برای آنها به معنای سانسور اطلاعات بود. من قبول کردم و به مدت دوسال در ایران اینگونه کار کردم…»
برای موافقت با درخواست ویزای هر خبرنگار خارجی و رسانه یک کمیته متشکل از نمایندگان وزارت خانه‌های فرهنگ و ارشاد، خارجه و اطلاعات با در نظر داشت رفتار خبرنگار و رسانه تصمیم می‌گیرند. داشتن مواضع انتقادی نسبت به نظام امتیاز منفی به حساب می‌آید. همچنین مواضع خبرنگار و رسانه در باره مسائل جهانی از این میان نسبت به کشورهایی که ایران دشمن به شمار می اورد، به مانند ایالات متحده و یا اسرائیل، نیز بررسی می‌شوند.
بنا بر اطلاعات گردآوری شده از سوی گزارشگران بدون مرز ، شماری از روزنامه‌نگاران که برای پوشش خبرهای سالگرد انقلاب به ایران رفتند، از رفت و آمد آزاد در تهران منع شده بودند. برای این خبرنگاران انتشار خبر اعتراض‌ها و یا ارتباط گرفتن با مخالفان و خانواده‌های زندانیان سیاسی ممنوع شده بود.
جمهوری اسلامی ایران در رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات ۲۰۱۷ گزارشگران بدون مرز از میان ١٨٠ کشور جهان در رده ١۶۵ قرار دارد.