زندان مرکزی مهاباد در بلوار توحید پشت اداره راهنمائی و رانندگی شهر مهاباد واقع شده است. در گزارش پیش رو «کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی» پس از انجام زنجیره گفتگوهایی با زندانیان سابق که به تازگی از «زندان مرکزی مهاباد» آزاد شده‌اند، درباره وضعیت کلی این زندان به تفکیک موضوع پرداخته است که در پی می‌خوانید.
بندهای زندان
این زندان در مجموع دارای ۶ بند است. بند یک واقع در طبقه همکف، مختص به زندانیان با جرایم مربوط به مواد مخدر است. این بند دارای ۴ اتاق و یک سالن با حمام و دستشویی و حیاط مجزا است که بیش‌تر اوقات ۱۲۰ تا ۱۴۰ زندانی در آن نگهداری می‌شوند.
بندهای ۲، ۳، ۴ و ۵ و مسجد و همچنین فروشگاه، در طبقه دوم این زندان قرار گرفته است. بندهای ۲ و ۳ هر کدام دارای ۴ اتاق و یک راهرو است. بند ۴ که بند جوانان است در واقع سالن بزگی است که نزدیک به ۹۰ نفر در آن زندانی هستند. بند ۵ مخصوص زندانیانی است که تحت نظر پزشک قرار دارند و نزدیک به ۳۰ نفر در آنجا نگهداری می‌شوند.
حمام
بند نظام و پذیرش نیز در طبقه همکف قرار دارد و دارای ۲ اتاق، حمام و یک حیاط کوچک است. در بندهای ۲، ۳، ۴ و ۵ نزدیک به ۳۵۰ نفر زندانی هستند. این زندان دارای ۶ حمام انفرادی است که فاقد آب کافی بوده و آب این حمام‌ها یا بسیار سرد و یا بسیار گرم است؛ طوری که زندانی در هنگام استحمام باید چند بار به افسر نگهبان مراجعه کند و با خواهش کردن از او بخواهد تا شیر آب را باز کند.
بهداشت
از نظر بهداشتی مسوولین زندان مهاباد اقدامی انجام نمی‌دهند. زندانیان برای رعایت بهداشت، تعدادی از زندانیان را به عنوان شهردار انتخاب می‌کنند تا مسوولیت نظافت زندان را به عهده بگیرند. حق‌الزحمه شهردار از سوی زندانیان بند پرداخت می‌شود.
پزشکی و درمان
از نظر مراقبت‌های پزشکی، شخصی به نام «دکتر خالندی» از پزشکان عمومی، در بهداری زندان روزانه زندانیان بیمار را معاینه می‌کند و فقط داروهای معمولی را به آنها می‌دهد.
زندانیان مبتلا به بیماری‌های خاص باید به بیرون از زندان مراجعه کنند آن هم در صورتی که مسوولین زندان به آنها اجازه دهند. پس از اخذ اجازه، درمان خارج از زندان با هزینه شخصی زندانی بیمار و از سوی شخصی به نام «دکتر مشیری» صورت می‌گیرد.
معمولا زندانیان بیمار متقاضی درمان در خارج از زندان، باید چند ماه منتظر بمانند تا مجوز قضائی جهت مداوا برایشان صادر شود. گاهی آمار زندانیان به اندازه‌ای زیاد است که شب‌ها علاوه بر کف‌خواب‌ها و راهروها، از مسجد زندان هم استفاده می‌شود. برای نمونه اتاقی که دارای ۱۸ تخت است، آمارش به بیش از ۳۰ نفر می‌رسد.
تغذیه
در زندان مرکزی مهاباد به هر زندانی روزانه ۴ قرص نان (لواش) به همراه یک حبه پنیر با مقداری کره داده می‌شود. غذای نهار و شام نیز از کیفیت پایینی برخوردار است. زندانیانی که از نظر مالی وضعیت مناسبتری دارند، برای خود خرید می‌کنند اما سایر زندانیان مجبور به مصرف غذای زندان هستند.
بدرفتاری ماموران و آزار زندانیان
بدرفتاری، گیر دادن و بازرسی‌های بی مورد در گرما و سرما، یکی از کارهای همیشگی زندانبان‌ها است. آنها ساعت‌ها زندانیان را در حیاط زندان نگه می‌دارند تا بازرسی تمام شود.
زندانیان سیاسی در داخل زندان از سوی دیگر زندانیان با احترام خاصی مواجه هستند. هر چند گاهگاهی کسانی برای اذیت و آزار زندانیان سیاسی از سوی مسوولین زندان تحریک می‌شوند.
مرخصی زندانیان
از سوی شورای طبقه‌بندی که از سوی رییس زندان، قاضی ناظر بر زندان، ناجا، حراست، مدیر داخله و مددکار جلسه‌ای تشکیل می‌شود تا به مرخصی‌های استعلاجی و غیر استعلاجی یا رای باز و نیمه باز زندانیان سیاسی رسیدگی کنند. قاضی ناظر بر زندان، بیش‌تر اوقات پرونده‌های قضایی زندانیان سیاسی را به دلایل واهی در دستور کار قرار نمی‌دهد و یا اگر هم مطرح شود بدون هماهنگی با دایره اطلاعات امکان بررسی و اقدام ندارد. در بیش‌تر موارد پاسخ زندانیان سیاسی برای درخواست دریافت مرخصی ماه‌ها طول می‌کشد و یا ابدا به آنها پاسخ داده نمی‌شود. و با دستور مخالفت و یا عدم تردد روبه‌رو می‌شوند. چون در حکم زندانیان سیاسی واژه امنیتی نوشته شده است؛ بدین معنی که این فرد امنیت جامعه را برهم زده است!
مواد مخدر در زندان
در زندان مهاباد نیز همچون بقیه زندان‌های کردستان و ایران، مواد مخدر به راحتی یافت می‌شود و در دسترس زندانیان معتاد قرار می‌گیرد. زندانیان سیاسی برای جلوگیری از توزیع و مصرف مواد مخدر در داخل زندان مهاباد، تلاش زیادی انجام می‌دهند، اما مسوولان زندان نسبت به توزیع مواد مخدر در زندان بی‌تفاوت هستند. در این رابطه بارها مسوولین زندان به زندانیان سیاسی هشدار داده‌اند که در این مساله دخالت نکنند.
گزارش: سیاوش آقایی